Paul Groot 1 jan 2003

Simon, Xiamen

Gerald van der Kaap

Gerald van der Kaap is dan wel fotograaf uit vrije wil, maar eigenlijk ook wel een beetje zijns ondanks.

Deze steeds maar klikklakkende kunstenaar die zijn omgeving in beeld brengt zoals niemand dat kan, doet steeds alsof het hem eigenlijk om iets anders gaat. Het door hem als bijna een obsessieve documentaire onderhouden 'dagboek' moet toch maar liever een verzameling toevallige snapshots lijken. Maar ondertussen werkt hij aan een enorme data-base aan prenten. Anderen maken foto's om hun omgeving in beeld te brengen, Van der Kaap werkt anders. Altijd tovert hij alle foto's van zijn omgeving om in een soort zelfportret, een zelfportret waarin zich toevallig ook zijn omgeving weerspiegelt. Een beetje artistiekerig soms wel - vooral als hij ze met de computer bewerkt - maar meestal eigenlijk down-to-earth, heel precies, objectief. En niet zelden ook heel geëngageerd.

Bijvoorbeeld hier, in het portret van Simon-Xiamen. Een variatie op het effect dat Andy Warhol bedoelde toen hij zei dat iedereen vijftien minuten beroemd zal worden. Een gewone jongen, waarschijnlijk uit de Chinese stad Xiamen waar Van der Kaap kort geleden enige tijd werkte. Misschien wel dezelfde die Van der Kaap bewonderend toevoegde: You made revolution! toen hij ongevraagd een feestje aan de universiteit daar gaf. Het ging dus over de democratisch-anarchistische uitstraling van Van der Kaap, want er wringt altijd iets in die prachtig esthetisch geformuleerde 'Kaap'wereld. Ook op dit gezicht hier. Weliswaar het gezicht van Simon, een Europese naam in Chinese klanken omgezet, maar ook een zelfportret, want Van der Kaaps signatuur is even onnadrukkelijk oorspronkelijk als nadrukkelijk onzichtbaar aanwezig.

Dit gezicht van een bijna anonieme inwoner uit China, die er misschien geen weet van heeft dat hij in Amsterdam uitvergroot geprojecteerd werd, is echter meer dan dat. Het is een mooi bewijs van hoe artistieke kwaliteit ook een politieke lading kan krijgen. Terwijl in de massamedia idols alleen bestaan als ze geontpolitiseerd zijn – zodra deze trekpoppen politieke visies of meningen gaan formuleren zijn ze idool af – staan op Simons gezicht politieke leuzen geschreven. Zonder dat we de Chinese karakters kunnen onderscheiden zien we dat er iets gezegd wil worden. Duidelijk geen officiële spreuk zolas je die in China vaak tegenkomt. Bijvoorbeeld (in vertaling): Door een buitengewone cultuur te scheppen heeft het Chinese volk de wereld een grote dienst bewezen. Dat is natuurlijk wel waar, maar ik denk eerder dat Van der Kaap op zijn gezicht juist vragen las omtrent de opstand van het Plein van de Hemelse Vrede, omtrent het China van de uit de grond gestampte steden, het China van de SARS en het China van de Olympische spelen 2008. Simon is dus een beetje een held, ook al doet hij het vermomd in een mooi zelfportret van Van Der Kaap...