Hans Aarsman: de Sherlock Holmes van de fotografie

Observeren, niet kijken

Door de bezoekers van Kom je ook? 10 #FAIL verkozen tot meest bemoedigende spreker. Een inspirerend verhaal over mislukte foto's, of beter gezegd, over hoe foto's eigenlijk niet kunnen mislukken.

Enlarge

Hans Aarsman tijdens Kom je ook? #FAIL - Govert de Jong

With: Hans Aarsman
With:

“Mislukken kan eigenlijk helemaal niet in fotografie. Het lijkt wel of het medium de fouten zelf opneemt en tot iets nieuws omzet,” zo begint Aarsman zijn verhaal. In 1988 woonde hij een jaar lang in een kampeerbus. Hij fotografeerde landschappen waarbij hij een observerende werkwijze aanhield. Niet heel erg ‘geduwd’, zoals hij zelf omschrijft. Een van de foto’s die hij toen maakte was van slapende paarden in een weiland. De foto werd gepubliceerd in het tijdschrift Carp, echter zonder de paarden. Wat meteen de aandacht op de decorlandschap op de achtergrond vestigde, ook best interessant.

Hiermee illustreert Aarsman dat er bij fotografie eigenlijk niks fout kan gaan. Je krijgt wat anders terug voor een fout. Nat geworden negatieven bijvoorbeeld, veroorzaakt door een golf in de branding. De afdrukken dragen het brandmerk van dat ongelukje. Als je later de foto’s bekijkt, denk je terug aan die keer dat je in de branding stond en dat je camera nat werd. Dat komt eigenlijk veel dichter bij de belevenis dan foto’s zonder die vlekken.

De enige fout die je met fotografie kunt maken is volgens Aarsman wat je niet fotografeert. Wij hebben een bekrompen idee van wat een onderwerp voor een foto is. Terugkerende onderwerpen zoals staatsbezoeken en arrestaties die de pers hanteert, of huwelijken en vakanties die mensen persoonlijk fotograferen, benauwen hem. Hij dacht dat hij door te stoppen met fotograferen in een open ruimte terecht zou komen waarin je vrijer naar fotografie kijkt. Hiermee gaat hij naar eigen zeggen nog steeds de fout in, waardoor hij niet de praktijk van de fotografie in kan. “We zijn in ons hoofd te veel bezig met kijken naar iets wat een leuke foto op kan leveren.”

Tijdens een project stuitte hij bij toeval op het boek ‘The Adventures of Sherlock Holmes’. Hij was meteen verkocht. Aarsman past de werkwijze van Sherlock Holmes toe in zijn fotografie. Door te observeren in plaats van te kijken neemt hij details waar die anders over het hoofd worden gezien. Zijn presentatie maakt een interessante discussie los over de rol van observatie binnen een project. Waarom een adviesbureau inhuren? Train jezelf in observeren, jij zit het dichtst bij de bron. Leer afstand nemen. Leer belangen inschatten.

Naast een van Nederlands’ interessantste fotografen is Hans Aarsman een getalenteerd schrijver. In de serie ‘De Aarsman Collectie’, elke vrijdag in de kunstbijlage van de Volkskrant, toont hij hoe hij, net als Sherlock Holmes, door te observeren details waarneemt die tegenspreken wat de grote maalstroom suggereert.