Op 15 april introduceerde MTV EUROPE het nieuwe programma Ultratech. Ultra-tech wordt twee keer per week uitgezonden; op vrijdagavond en op zondagmorgen. Het is een grotendeels, voorstellingsloze, extatische beeldenvloed, een razendsnelle muziekvideo van dertig minuten. Op het eerste gezicht is het een grote tune out factorhet schijnt echter ook bij de kids veel positieve reacties op te roepen. De soundtrack is een scratch/sample/hiphop/rip off/DJ mix, gemaakt door DAVE DURRELL van M*A*R*R*s (Pump up the Volume). MTV zoekt een sponsor voor het programma in de hoek van de consumenten electronica. Als dat lukt is het het eerste permanente abstrakte disco-tv programma ter wereld. VJ-video!
De voice over van de trailer van Ultratech (tevens leader) drukt een vooruitgangs-verwachting uit die in de Cultuur van de laatste jaren niet meer zo actueel is. Ultratechs maker, JONKLEIN: We see Ultratech as a very global idea because there is no language, there is no plot, there is no characters, which means that everyone can relate to, or not relate to it. It's just sound and light. TV taken down to it's essence... Het is of je een schilder uit de jaren tien hoort. ...We're just trying to push people a bit. And we're trying to make people really rethink what televtision is about. I think Ultratech is a bit brutal, it's very confrontational television. It's almost saying look man, can you handle this or not? You know, I really hope that, say ten years from now, they'll say: the first real nineties show was Ultratech and they started it in 88... Een supergeleiding onderzoeker die iuist de 200 graden grens gepasseerd is zou zich zo uitdrukken. Als een kunstenaar tegenwoordig dit soort taal uitslaat kan hij echter meewarige reacties verwachten.
Gelukkig is KLEIN geen beeldend kunstenaar maar tv-maker. Na een carriere bij ABC in New York is hij nu On-Air Presentation Manager van MTV EUROPE, de Europese branche van het inmiddels wereldomspannende - chewing gum for the eyes - muziekvideo network. Dat betekent dat hii verantwoordelijk is voor de vormgeving van de MTV programma's die in Londen gemaakt worden. Niet alleen voor de bankstellen en schemerlampen waar de VJ's tussen zitten, maar ook voor de leaders, de nailers en de idents (korte video's die het station identificeren).
Met name deze intermezzi zijn af en toe behoorlijk pittige kauwgom. KLEIN maakt een derde zelf en besteedt de rest uit aan voornamelijk Britse videoproducenten. Onder het motto Use any technique that you always wanted to use but thought too wild for television. Opruiende taal die, naast een hoop visuele meligheid, een paar mooie staaltjes beeldend animatie- en effectgebruik hebben opgeleverd. MTV's programma's mogen dan geen al te grote aanslag vormen op je intellectuele vermogens, en ook geen al te geavanceerd muziekgenot bieden, de vormgeving van de programma's en de tussendoortjes is een stuk frisser dan wat je op de meeste andere netten aantreft.
Het programma Ultratech is een bijproduct van de productie van de idents. Het is ontstaan naar aanleiding van experimenten die het bedriifje STAKKER COMMUNICATIONS uit Manchester voor KLEIN had gedaan op een Fairlight 6000+ videoeffectcomputer (KLEIN: it's only six thousand pounds! Why buy a car if you can have a
Fairlight! It takes you much further...)
Het programma is te beschouwen als een langgerekte break. De esthetiek van het programma is analoog aan die van de DJ-music die uit de hip-ho6rap en break dance van de jaren 70 is ontstaan. Die esthetiek is voornamelijk gebaseerd op het effect van de break, een passage in dansmuziek waar meestal een maatwisseling gebeurt in combinatie met een paar maten percussiesolo of bijvoorbeeld wat gitaarlicks. De breaki s het meest opwindende, orgastische moment op de dansvloer, het publiek gilt en valt flauw. Breakdancing was niets anders dan het dansen op deze passages (acrobatische versie van het epileptisch insult - weer verwant aan flauwvallen). Rap was het spreken van de DJ tijdens de break.
Ook hier probeerde men, zoals altijd, het hoogtepunt te verlengen en te intensiveren. De discjockey, toch al getraind in het naadloos aan elkaar draaien van platen begon alleen de breaks aan elkaar te draaien, te herhalen, de lekkerste stukjes (ook bijvoorbeeld zogenaamde intros) van verschillende platen achter elkaar te zetten en zelf ritmische effecten te creeren door middel van het met de hand heen en weer trekken van de plaat op de draaitafel. De scratch werd uitgevonden. Een beetje DJ draait sindsdien geen plaat meer helemaal, maar staat zelf op het podium materiaal van anderen virtuoos te hermonterenen er doorheen te rappen. GRANDMASTER FLASH was eind jaren 70 een van de bekendste exponenten van deze stroming.
Inmiddels is het normaal de geluiden voor je muziek bij anderen te halen en zijn er voor een paar duizend gulden speciale jatorgels (sampling keyboards) te koop voor keurige mensen die niet zo handig zijn met de draaitafel, en vroeger gewoon thuis hebben leren pianospelen. De muziek waar Ultratech gemaakt wordt is DJ-music die regelrecht in het verlengde ligt van de oorspronkelijke scratch.
Parallel aan het jatten in de muziek nam zoals bekend ook de toeeigening in de beeldende kunst (in de architectuur deden ze het al langer) een grote vlucht. Met name in de video was men er vroeg bij. DARA BIRNBAUM maakte bijvoorbeeld in de jaren 70 haar hermontages van KOJAK en SUPERWOMAN. In Engeland werd de hermontage en cut up esthetiek verder ontwikkeld in de scratch video van GEORGE BARBER. GO-RILLA TAPES en DUVET BROTHERS. Een zeer geavanceerd voorbeeld was in 1985 INGO GUNTHERS Rotorama.
Deze videomakers worden meestal Post-moderne Strategien toegedacht. Ze eigenen zich beelden toe, confronteren die met andere beelden, met hun tegendeel of met
zichzelf om zo betekenissen te veranderen, op te heffen of te deconstrueren. Met name
de inhoud van de gebruikte beelden is hier van betekenis.
ln Rotorama wordt het geleende tv-beeld inderdaad onder zichzelf bedolven en door middel van snelle 3D effecten tot een soort wereldbeeld, televisiemonster gesmeed. Hoewel er in Rotorama eigenlijk geen harde cuts zitten, er is geen sprake van een cinematografische montage zoals bij EISENSTEIN, is een voortdurende montage in de zin van beeldovergang aan de hand. In die tape gebeuren gemiddeld continu twee beeldovergangen tegelijk.
Ook bij iemand als RAFAEL MONTANEZ ORTIZ is de beeldovergang een zeer belangrijk gegeven. Waarbii GUNTHER de macht van communicatie- en informatie-industrie het onderwerp is, is bij ORTIZ de beeldovergang zelf aan de orde. Hij maakt met behulp van een gemodificeerde laserdisc-player real time hermontages van breaks in klassieke speelfilms, cruciale momenten waarin het verloop van zo'n film gebroken wordt, een ontploffing, de eerste kus van de hoofdpersonen, een vuurwisseling of een instortend dak. De hermontages gebeuren volgens een simpel principe; een fragment van ongeveer een halve seconde wordt steeds herhaald en door de film heengeschoven, steeds begint en eindigt het een beeld later, alles duurt zo tien keer zo lang maar houdt toch z'n oorspronkelijke snelheid, alles gebeurt tien keer. Het effect ligt in tussendat van een pathaloog-anatoomen eenpapiervernietiger. Er ontstaat inzicht in de montage, een berg sliertjes, weerzin over de handeling, een andere esthetiek. De esthetiek van de montage,de concretisering van de montage.
De verschillende kunstenaars hebben verschillende onderwerpen die ze volgens verschillende strategieen benaderen. Maar ze glijden allemaal op montage. Op lekkere opwindende beeldovergangen. En JON KLEIN, de desgevraagd meldt hij dat hij in New York de videokunst nauwgezet volgde, en vooral een fan is van INGO GUNTHER, glijdt het hardst. Ultratech gaat sneller, heeft meer kleuren, mooiere effecten, het is video-geile tv par exellence. Een volstrekte verzelfstandiging van het televisiebeeld. Het knippert, wentelt, zwelt en krimpt. Het beeld vliegt door zichzelf heen en vermenigvuldigt zich, het beeldt zichzelf af en blaast zichzelf op. De Harcore van de concrete televisie. Het is pervers. Ik kijk twee keer per week.