Toen popprogramma’s nog voornamelijk bestonden uit studio-opna- mes had je van die grote letters als decor. Zware, driedimensionale kapitalen - TOP POP - waar de musici bovenop konden gaan staan, als tastbaar bewijs voor hun fysieke aanwezigheid. Met de komst van de videoclip heeft de ruimte haar reële dimensies verloren. De letters hebben zich een nieuwe vrijheid verworven. Ze hebben hun volume verloren en daarmee hun traagheid: op ieder moment kunnen ze in het platte beeld verschijnen, van formaat, kleur of bewegingsrichting veranderen, het beeld opdringerig vullen of het van een snelle kanttekening voorzien. Ze zijn een eigen leven gaan leiden.
deze clip de naam van de zangeres en de titel van haar nummer voorbij. Niet als decor maar als een opgeblazen lichtkrant. Ondertussen verschijnt de zangeres zingend, joggend, speerwerpend of zwemmend. De clip duurt net zo lang als het de letters kost om één keer voorbij te trekken, hun doel is bereikt als alle woorden voor de kijker zijn gespeld. JULIA maakt reclame voor haar nieuwe levensstijl en de letters maken reclame voor haar song.
KNOW WHAT I MEAN? COMPRENDS? WEETJE WEL? VERSTEHEN SIE?
Ergens midden in de clip van neneh cherry verschijnen deze teksten in een flits en zijn al bijna weg voor je ze hebt kunnen lezen. Toch onthullen ze de belangrijkste boodschap uit haar song. De rest van het verhaal is slechts bijzaak, alles draait om de kreet begrijp je wat ik bedoel? Het gaat om NENEH’s waanzinnig mooie ogen en lippen, en om haar sterke, agressief rappende stem. Zodra je neneh ziet en hoort begrijp je haar.
UH HEY UH NANANANANA. In verschillende letterformaten springen de kreten van de zanger van HEAVEN 17 over het beeldscherm op het moment dat de zanger ze uitspreekt. Hun visuele verbeelding vertraagt de kreten voor een moment, alsof ze even worden vastgehouden. De beelden van Train of Love in Motion zijn opnames van een live-concert dat op een andere plaats en tijd heeft plaatsgevonden. Maar de letters overbruggen de afstand: met de fysieke kracht van zijn stem breekt de zanger op het beeldscherm in, en het beeld kreunt en schreeuwt met hem mee.
wicked guitar break! Met brutale hanepoten voorzagen de hiphoppers van bomb THE BASS hun filmpje van commentaar. Go, Tony, Go! moedigt een jongen aan die op een skateboard voorbij komt flitsen. Een vriendelijke explicatie Boyz Lamping bij jongens die met hun armen onbegrijpelijke maar essentiële hiphop-bewegingen ma
ken. Een hand die een plaat scratcht krijgt extra visueel geluid SKRTSJ, net als bij de gevechten in de oude BATMAN-films. De eigen naam van de groep wordt vrolijk over de beelden geschreven: Bomb the Bass, Bom, Bomberdummm. Het beeldscherm is een leeg vlak dat erom vraagt met graffiti te worden beklad. De leukste tekst is de aankondiging van een (gepikte) gitaarsolo Wicked Guitar Break. Deze teksten verbeelden de essentie van hiphop: zet je handtekening ergens op en het is van jou.
Alphabet Street
Van de statige voorbijtrekkende letters van JULIA fordham tot de hanepoten van BOMB the bass: de letters worden sneller, losser, satani- scher. Het lijkt een kleine stap naar Alphabet Street van prince, waar de letters uit hun verband springen en als confetti door het beeld dwarrelen. Maar de manier waarop prince met letters omgaat, verschilt fundamenteel van alle andere. In de meeste clips met visuele teksten zijn de letters toegevoegd aan de beelden, het zijn extra elementen naast andere beelden. Bij prince hebben de letters een vanzelfsprekende aanwezigheid, ze zijn een onderdeel van zijn universum. De clip van Sign O’ the Times bestaat alleen maar uit letters.
Op een zwarte ondergrond verschijnt de tekst van dit nummer, woord voor woord, letter voor letter. Precies in het tempo waarin de tekst gezongen wordt. Er is wel variatie in kleur, grootte en bewegingsrichting, maar die variatie komt logisch voort uit de snelheid of intensiteit van de gezongen woorden en niet alleen uit de behoefte het oog van de kijker te strelen. Typisch dat prince juist dit nummer, dat met een panoramische blik een schrijnende samenvatting van het leven geeft (my sister killed her baby ’cause she couldn’t afford to feed it and still we’re sending people to the moon) slechts met letters heeft verbeeld. Alsof niet woorden maar beelden tekort schieten. Precies het tegenovergestelde dus van Michael Jacksons commentaar op misstanden in de wereld in de clip Man in the Mirror, dat met de pathetische montage van hongerende mensen, neergeschoten demonstranten en handenschuddende politici volledig haar doel voorbijschiet. In Sign O’ the Times geeft prince de verbeelding terug aan de tekst. Niet aan de woorden maar aan het materiaal van de woorden, de letters.
Op zoek naar tekens van deze tijd speelt prince een spel met de betekenis van woorden en hun materiële verbeelding. Zo vervangt hij al jarenlang consequent in de teksten op platenhoezen het woord for door het cijfer 4, en het woord to door het cijfer 2. You wordt verbeeld met de letter U en are met de R. When 2 R in Love, I would Die 4 U. In een oogopslag herken je een tekst van prince, en de speciale geheimtaal zorgt ervoor dat U niet staat voor een willekeurige you maar alle betekenis in zich draagt die PRINCE aan het begrip you heeft toegeschreven. Woord en beeld versmelten tot een hiëroglyfe met een nieuwe, unieke betekenis.
Het blijft niet bij letters en cijfers. Op de lp Sign O’ the Times verbeeldde PRINCE de O’ in de titel (spreektaal voor of) door middel van een met de hand getekend ban-de-bom-tekentje. Op zijn nieuwste Lo- vesexy-LP heeft PRINCE ook een teken gevonden voor zijn opvatting van het begrip I: hij vervangt het woord / door een getekend oog, alsof hij ons erop wil wijzen dat I en eye niet voor niets hetzelfde klinken, alsof hij een mystiek verband tussen het ik en het oog onthult. Eenzelfde verband legt prince tussen de woorden know en no: in het nummer <s?> No. Ik weet dat er een hemel en een hel is, zingt PRINCE, maar de verbeelding van deze kennis (.know) onthult een weerstand (no) om de consequenties van die kennis te aanvaarden. Kennis en inzicht leiden nog niet tot geloof. Pas na de werkelijke inkeer (en het gaat bij PRINCE altijd over de verleiding, de zonde, de boetedoening en de uiteindelijke bekering) krijgt op Lovesexy het yes de overhand, en het woord yes is zo geschreven dat het een hart vormt.
prince laat op alle oppervlakken die hij als popzanger tegenkomt zijn hiëroglyfen te voorschijn komen. Op zijn muziekinstrumenten, op het decor van zijn live-shows. Bij de Lovesexy-toernee werden er zelfs letters en tekens op de podiumvloer en op het plafond geprojecteerd. Bestaande, maar ook zelfgecreëerde letters. Ook zijn eigen lichaam beschrijft en betekent hij. prince hangt zich vol met symbolische sieraden: een armband in de vorm van een spiegelend hart, een vredesteken als oorbel, een kruis om zijn hals. Op het Sign O’ the Times concert had hij bij het nummer The Cross een wit kruis op zijn gezicht geschilderd. De laatste tijd verschijnen er woorden op zijn kleding: sound staat op de mouw van zijn bloes, Minneapolis op zijn jasje en prince op zijn bovenbeen. It put my name upon my thigh zingt hij in het nummer Lovesexy, It make me dance, It make me cry. Het is het handschrift van iets dat groter is dan hijzelf en dat de elementen van zijn universum kan aanwijzen en benoemen.
B=beautiful
In de clip Alphabet Street is het hele beeld gevuld met letters. PRINCE heeft een letterwereld gecreëerd waar hij met zijn vaders Thun- derbird doorheen kruist. De letters bewegen voortdurend, ze krimpen en groeien, draaien om hun eigen as, veranderen van kleur, snellen als de highway onder zijn auto door. Het is alsof PRINCE in de microkosmos van zijn eigen materiaal is gedoken. Letters als moleculen.
Een voor een springen de letters van het alfabet uit het beeld naar voren. De ordening in de chaos. Iedere letter krijgt een eigen prince- betekenis (B=beautiful) en het alfabet stopt bij I (I love you). PRINCE toont ons zijn laboratorium. Put the right letters together and make a better day is zijn doe-het-zelf advies daarbij. Dit zijn niet meer de letters van het presenterende programma, maar ook niet meer die van de popmusicus. Deze letters zijn van niemand, ze hebben een eigen bestaansrecht en wij kunnen ze lenen om ons ermee uit te spreken.
Bij <3> Wish U Heaven zoomt prince weer uit. Hier gaat het niet om de microkosmos, maar om de macrokosmos van de wereld van prince. Een zachte, golvende wereld waarin alles aan elkaar gelijk is: prince zijn symbolische sieraden, het hartvormige woord yes, de pijlvormige woorden new power golven in en uit de tekst, prince zijn gitaar, de drumstokjes van sheila E., een pistool, kussende lippen, de drie zingende dames (CAT, sheila e. en BONI boyer) en prince zelf bewegen zich allemaal met dezelfde rust en soepelheid door het beeld. De woorden buigen en golven en klappen sierlijk dubbel zodat je hun achterkant kunt zien. Spiegelende voorwerpen bewegen zich tussen de tekstflarden en woordsymbolen, en geven de letters nog meer volume. Een hand strijkt liefdevol over de voorbij zwevende gitaar en maakt deze daarmee zo tastbaar dat ze bijna uit het beeld loskomt. De letters en tekens in het filmpje zijn even tastbaar en ontspannen. Ze zijn niet in het beeld vastgezet, maar bevinden zich in een zoete, lichte, bedwelmende wereld, waar de camera ze toevallig registreerde. Geen reële ruimte maar een nieuwe en fictieve ruimte. Het is de ruimte van PRINCE, gevuld met elementen die Hij tot Zijn elementen heeft getransformeerd. Het begin en einde van <s> Wish U Heaven laten zien met welke macht PRINCE over Zijn universum regeert: de clip begint met een hand die een appel van een boom plukt, het symbool voor de eerste zonde die de mens beging. Aan het einde van het filmpje draait prince die beelden terug. De appel wordt aan de boom teruggehangen, prince transformeert niet zomaar letters, Hij transformeert Het Schrift en verandert daarmee de hele menselijke geschiedenis.