Een paar jaar geleden werden deze overwegingen groot in het nieuws gebracht. Er ontstonden zorgen omtrent de restauratie van de huwelijksportretten van Maerten en Oopjen door Rembrandt van Rijn. In 2015 werden de werken gezamenlijk door het Louvre en het Rijksmuseum aangekocht. Frankrijk en Nederland hebben echter een andere kijk op de manier waarop oude schilderijen gerestaureerd moeten worden. In Nederland worden verkleurde vernislagen, dit is een doorzichtig beschermlaagje dat over de verf heen wordt gesmeerd, vaak verwijderd om de oorspronkelijke kleuren van het schilderij tot zijn recht te laten komen. Dit zou dan de oorspronkelijke kleurintentie van de kunstenaar laten zien. In Frankrijk worden verkleurde vernis lagen echter op het werk gelaten. Denk maar eens aan de gelige kleuren van de Mona Lisa. Daar wordt namelijk de verkleuring van het doek gezien als een benadrukking van de ouderdom en een waardevol onderdeel van het werk.
Laten we eens kijken hoe de experts in het werkveld hiermee omgaan. Gespecialiseerde restauratoren werken volgens een ethische code, samengesteld door de E.C.C.O. (Europese Confederatie van Conservatoren/Restauratoren Organisaties). Een van de verplichtingen van deze code is het respecteren van zowel de esthetische, historische en spirituele betekenis als de fysieke integriteit van het cultureel erfgoed dat ze restaureren. Er is wordt geen hiërarchie voor deze waardes gegeven. De esthetische betekenis van een werk kan geïnterpreteerd worden als de originele esthetische afwegingen die de kunstenaar maakte, zo ook de kleurintentie in het voorbeeld van de Rembrandts. De historische betekenis en fysieke integriteit daarentegen lijken meer aan te sluiten met de waardes die Frankrijk aan de originele vernislaag stelt.
Intentie
Welk belang moet Twijfel Zaaien voorop stellen? Het is hierbij waardevol om te kijken naar de originele intentie van de kunstenaars. De kunstenaars van Twijfel Zaaien, Jasmin Moeller en Masha Ru, hebben beide een passie voor onderzoek. Waar Jasmin Moeller zich interesseert voor psychologisch onderzoek en gedragsstudies, houdt Masha Ru zich bezig met cultureel en spiritueel onderzoek. Beide kunstenaars zien in Twijfel Zaaien de educatieve waarde van het project, dat de bezoeker de mogelijkheid geeft op zichzelf te reflecteren en zichzelf beter te leren kennen door middel van de diepgaande vragen. Deze vragen trainen zelfbewustzijn en ondersteunen zelfontwikkeling. Het scala van bloemen en planten die door de bezoekers gezaaid zijn komen vervolgens op als een kleurrijke infographic van inzichten en opinies. De intentie van het kunstproject is dan ook vooral educatief en participatief van aard. De fysieke integriteit van het project ligt bij de constante ontwikkelingen en ontdekkingen die het project meemaakt. Door de ontwikkeling van het project terug te draaien naar de originele esthetische staat, zou een deel van de intentie en integriteit verloren gaan.
Mediamatic hecht belang aan duurzaamheid. Daartoe behoort het gebruik van duurzaam materiaal en bio-diverse zaden die bij de ontwikkeling van Twijfel Zaaien in samenwerking met Mediamatic zorgvuldig zijn geselecteerd. Ook bij deze intentie hoort een nalatenschap. Het restauratieproces van Twijfel Zaaien vraagt dan ook om een duurzame aanpak met weinig vervanging.
Conclusie
De intenties van de kunstenaars en de instelling komen goed met elkaar overeen. Een minimale aanpak representeert de identiteit van beide partijen het meest accuraat. Dit betekent dat oude materialen niet volledig vervangen zullen worden om het originele esthetische uiterlijk terug te krijgen, maar dat alleen kapotte en gebrekkige onderdelen herstelt zullen worden zodat de fysieke integriteit zoveel mogelijk in tact blijft. Het leeftijds- en ontwikkelingsproces van Twijfel Zaaien zal op het werk zichtbaar blijven.
Bronnen
Onbekend (30 september 2015), ‘Rembrandts gezamenlijk gekocht door Frankrijk en Nederland’ Historiek.
Visser, Y.(1 februari 2016), ‘Huwelijksportretten Rembrandt gerestaureerd in Amsterdam’, Historiek.
Onbekend (7 maart 2003), ‘E.C.C.O. richtlijnen voor het beroep: Ethische code’, European Confederation of Conservator-Restorers’ Organisations.
