De vragen

Spinoza stelt als een van de eersten in de zeventiende eeuw voor om over de maatschappij na te denken als over de natuur: als een netwerk van oorzaken en gevolgen. Ook bij zaken die we als ‘goed’...

Spinoza’s belangrijkste bijdrage aan de wording van de moderne democratie was dit radicale denkbeeld: hij ziet de staat en het politieke bestel als een door en door menselijke praktijk, waarvoor geen...

In een ideale democratie zijn de wetten de voorlopig beste manier om het algemeen belang te dienen zoals dat door de meerderheid gezien wordt, zonder de rechten van de minderheden te schenden. In de...

Nu iedereen 24 uur per dag mobiel zijn mening kan publiceren lijkt het alsof het democratisch is dat alle meningen gelijk zijn. Maar de mening van de ministerraad kan onmogelijk worden weggestreept...

Strikt genomen betekent respect altijd het eerbiedigen van gelijkberechtiging, maar meestal bedoelen mensen met respect een zeker ontzag of zelfs bewondering, die ze graag van anderen krijgen. De...

Dit is een vraag die Spinoza zelf dagelijks bezig hield. Hij was ervan overtuigd dat hij en zijn vrienden niet veilig waren en voor hun leven moesten vrezen als zijn geschriften onder zijn eigen naam...

Veel mensen vergeten dat ze zich God kritiekloos voorstellen als een persoon, maar dan eentje die over het universum heerst. Voor Spinoza is er maar één werkelijkheid, waarin alle materie en God...

Veel mensen hebben een hekel aan onzekerheid en twijfel. Ze denken dat vaste normen en onveranderlijke regels geluk garanderen. Spinoza is een filosoof die een volstrekt illusieloos beeld van de...

Het gehoorzamen van de wet en het ingaan op verwachtingen en verzoeken van anderen doen we misschien uit volle overtuiging, of op z’n minst af en toe. Maar het is toch eerst en vooral een kwestie van...

Spinoza denkt dat mensen het gezag van de staat erkennen om twee redenen: uit angst en uit eigenbelang. Zolang de regels en instellingen van de staat de meesten het gevoel geven dat ze in veiligheid...

Meestal beroepen mensen zich verontwaardigd op zoiets als de heiligheid van het menselijke of een decreet van goddelijke aard. Maar Spinoza zou zeggen dat de wetenschap in dit soort gevallen de...

Van oudsher wordt het gezag van koningen, dictators en de staat gebaseerd op God, de een of andere historische noodzakelijkheid of idee. Spinoza ontmaskert ze allemaal: alleen angst en eigenbelang...

Een vraag die eraan herinnert dat wetten bedacht zijn om in dienst van het algemeen belang regels te stellen en straffen uit te delen, zowel voor de veiligheid als om een rechtsgevoel te bevredigen.

Oftewel: wie beweert iets en tegen wie? Tegenover een publiek van cabaretliefhebbers hoef je je beweringen niet te onderbouwen met argumenten, maar onder ede voor de rechter zul je wel moeten. Er...

Spinoza’s idee dat er maar één werkelijkheid is, heeft tot gevolg dat er niet echtere of minder echte verschijnselen zijn. Ze zijn allemaal even echt, allemaal de moeite waard te onderzoeken en de...

Mensen gaan er kritiekloos van uit dat ze alle planten en dieren gebruiken kunnen zoals ze willen. En als ze zichzelf daarbij beperkingen opleggen, waarop baseren ze zich dan? In India zijn koeien...